विरक्त ? ? ( भाग पहिला )

" नमस्ते भैया ..आज उनको भेज रही हु सेंटर ..अभी चार दिन छूट्टीया है उनको ..शाम को सेंटर आ जायेंगे तो फोन कर देना...और जरा उन्हे अछेसे समझा देना फिरसे " उमा भाभींचा असा फोन दर दोन तीन महिन्यांनी येतोच ..मला किवा रविला फोन करून त्या हा निरोप देतात ..नवऱ्याला काही दिवस फॉलोअप साठी मैत्रीत पाठवते आहे ..त्याला पुन्हा एकदा नीट समजावून सांगा संसार म्हणजे काय असते ते ..नुसती दारू सोडली म्हणजे त्याने मोठा पराक्रम केलेला नाहीय ..वागण्यात अजून खूप बदल केले पाहिजेत वगैरे ...आम्ही भाभींनाच समजावतो ..फिलहाल वो शराब नाही पी रहे है ये कितनी बडी बात है..आपको इसिमे खुश रहेना होगा हमको ..धीरे धीरे सारी जिम्मेदारीयाँ भी निभायांगे वो ..यावर यांचे ठरलेले बोलणे ..भैया अभी पाच साल हो गये ना शराब छोडकर ..अभी तो नॉर्मल जिंदगी जीना चाहिये " ...यावर आम्ही फक्त थातूर मातुर उत्तर देतो ..हे असे तीन दोन वर्षांपासून सुरु आहे ..संध्याकाळी बरोबर आठ वाजता नारायण सेंटरला आला ..अगदी पहिल्या दिवशी त्याला पहिला होता तसाच किरकोळ शरीरयष्टीचा ...चालताना थोडे खाली वाकून चालणारा ..चष्मा ..चेहऱ्यावर उसने आहे हे समजणारे हास्य..बोलण्यात देखील उसनी वाटणारी नम्रता .." क्यों कैसा चल रहा है ? ..सबकुछ ठीकठाक ? आमच्या या प्रश्नावर तो ..दोन्ही हात हवेत हलवून..सगळे आलबेल असल्याची खुण करेल ..खूप काही बोलायचे आहे असे त्याच्या शरीरभाषेतून वाटेल ..पण नुसताच इशारा करून पुन्हा चेहऱ्यावर उसने हसू आणून आमच्या पुढच्या प्रश्नाची वाट पाहील.." आपने अभीतक मोबाईल नाही लिया ? ..पैदल आये के स्कूटरपे ? ..मोबाईलच्या प्रश्नावर त्याच्याकडे उत्तर असते ते असे की ..वो फालतू झंझट संभालना पडता है..लेकीन लेनेवाला हु जल्दी ..आणि स्कूटर साठी उत्तर असेल ..उमा मना करती है स्कूटर चलानेके लिये .." असे उत्तर देवून तो आम्ही केव्हा वार्डमध्ये जा असे सांगतोय याची वाट पाहत उभा राहील मक्ख..! ठीक है जाओ अंदर असे म्हणताच आनंदाने हसून वार्डमध्ये जाईल !

पाच वर्षापूर्वी नारायणला जेव्हा आम्ही घरून उचलून उपचारांना आणायला गेलो होतो तेव्हाचा प्रसंग मला आठवला ..तेव्हा त्याच्या पत्नीचा फोन होता ..वो दस बारा सालसे शराब पी रहे है..रेल्वे मे नोकरी करते है..किसीकी बिलकुल मानते नही..कुछ बोलो तो गालीयाॅ देते है..वगैरे ...तुम्ही त्यांना उपचारांसाठी घेवून येवू शकणार नाही का ? असे विचारल्यावर त्याच्या पत्नीने एकदम भूत पहिल्या सारखे घाबरून उत्तर दिले ..बापरे ..ये नही हो सकेगा..वो बहोत खतरनाक है..मेरी तो जान ले लेंगे वो अगर मैने उन्हे कहा तो ..तिची हतबलता स्पष्ट होती ..शेवटी आम्हीच त्याला घरून उचलून आणायला गेलो होतो ..तीन खोल्यांचे छोटेसे घर ..बाहेरच्या खोलीत हा पलंगावर पडून टी.व्ही पहात होता ..एकदम अनोळखी माणसे घरात शिरलेली पाहून पटकन उठून बसला..प्रश्नार्थक नजरेने आमच्याकडे पाहू लागला ..बनियन व बर्म्युडा होती अंगावर ..नारायण तुम्हीच का असे विचारल्यावर ..त्याने तुम्ही कोण असा आम्हालाच उलट प्रश्न केला ..तितक्यात आतल्या खोलीतून त्याची पत्नी बाहेर आली ..तिच्या मागे एक लहान साधारण दहाबारा वर्षाचा मुलगा घाबरल्या चेहऱ्याने आमच्याकडे पाहत उभा होता .." किसीकी सुनतेही नही है..रोज शराब पिते है.." अशी पत्नीने सुरवात केली ..आम्ही त्याला म्हणालो ..चलो आप हमारे साथ कुछ दिन रहो ..हे व्यसनमुक्ती केंद्राचे लोक असणार हे बहुतेक समजला तो ..कपडे पहेनता हु..असे म्हणत पटकन आतल्या खोलीत गेला..आम्हाला वाटले मागच्या दाराने पळून जाईल की काय ..आम्ही त्याच्या पत्नीला तसे सांगितले तर ..घराला मागचे दार नाही हे सांगून तिने आम्हाला निर्धास्त केले ..त्याचा लहान मुलगा टिपिकल दक्षिण भारतीय दिसत होता..कपाळावर गंध लावलेले ..निरागस चेहरा ..चष्मा घातल्यामुळे एकदम स्कॉलर वाटणारा ..दहा मिनिटे झाली तरी हा आतल्या खोलीतून बाहेर येईना ..शेवटी त्याची पत्नी तो काय करतोय ते पाहायला आत गेली ..लगेच घाबऱ्या मुद्रेने बाहेर आली ..उनके हात मे छुरी है..मेरेको किसीने हात लागाय तो मार डालुंगा उसको..ऐसा बोल रहे है..

असे प्रकरण असले की आम्हाला अजून चेव येतो ..आव्हान वाटते ..जास्तीत जास्त काय करेल एखादा वार करेल चाकुचा अंगावर ..तोवर इतर धरतील त्याला ही खात्री असते आम्हाला ..शिवाय चाकू हाती घेणे आणि तो कोणाला तरी मारणे यात जमिन अस्मानाचा फरक असतो..चाकू कोणीही हाती घेवू शकतो परंतु तो मारण्यासाठी जिगर लागते ..त्याची शरीरयष्टी आणि चेहरा पाहून..तसेच त्याचे डोळे पहाता ती जिगर त्याच्याकडे नाही हे आम्हाला उमगले होते ..ठीक है देखते है हम अंदर जाकर..असे आम्ही म्हणताच त्याची पत्नी घाबरली ..काहीतरी भयंकर होणार या कल्पनेने तिचा थरकाप झाला ..जाने दिजीये अभी ..बादमे आकार लेके जान उनको ..वो सो जाने के बाद..असे म्हणू लागली ..मात्र आता आम्ही आव्हान स्वीकारले होते ..आम्ही आतल्या खोलीत गेलो तर तो हातात चाकू घेवून आमच्याकडे रागाने पाहू लागला ..त्याच्या चाकू धरण्याच्या पद्धतीवरून तो नवखा आहे हे समजलेच ..आमच्यातील एका कार्यकर्त्याने पुढे होऊन ' क्युं रे साले ..डराता है क्या हमको ..असे म्हणत पटकन त्याचा हात पकडला.दुसर्याने त्याच्या हातातील चाकू घेतला..त्याला काही समजण्याच्या आतच तो निशस्त्र झाला होता ..मग त्याला तसाच उचलून बाहेर आणला ..त्याची पत्नी आणि मुलगा आ वासून आमच्या कडे पाहत राहिले ..आप इनका सामान लेकर फॉर्मालिटीज पुरी करनेके लिये आ जाना सेंटरपे असे म्हणत आम्ही त्याला बनियन आणि बर्म्युडावरच गाडीत घातले !

( बाकी पुढील भागात )